PSYCHOFARMACA EN VOEDING

• gebruik lithium bij bipolaire stoornis en depressie
• gebruik niet-selectieve MAO-remmers bij depressie

Gebruik lithium bij bipolaire stoornis en depressie 

Voorkeursmoment voor verwijzing naar de diëtist: 

• diagnose bipolaire stoornis en / of depressie gecombineerd met start medicatiebehandeling met lithium

 
Relevante gegevens voor de diëtist: 

• diagnose: bipolaire stoornis of depressie volgens  DSM V criteria, eventuele comorbiditeit (bijvoorbeeld hypertensie, hypothyreaoïdie, nefrogene diabetes insipidus) Laboratoriumgegevens: nierfunctie, schildklierfunctie, vit D en specifiek Lithiumspiegel
• medicatie: anti-hypertensiva, diuretica, antidepressiva, thyreomimetica, thyreostatica, amiloride of  thiazidediuretica  bij NDI
• overig: lengte, gewicht(sverloop), bloeddruk

 
Doelstelling behandeling diëtist:

• voorkomen lithiumintoxicatie en ongewenste gewichtstoename 
• bij nefrogene diabetes insipidus (NDI): voorkomen uitdroging  

 
Dieetkenmerken: 

• handhaven hoeveelheid natrium in de voeding vanaf moment van instellen op medicatie 
• aandacht voor extra natrium en vocht bij warm weer, koorts, diarree, overmatige inspanning en energiebeperking 
• Handhaven en/of bereiken van een volwaardige en leeftijdsadequate voeding  
• bij overgewicht/obesitas  : zie te hoog gewicht

Bij NDI

• licht natriumbeperkte voeding 
• dranken met een lage osmolariteit
• vochtinname afhankelijk van de diurese
  
  

Behandeltijd:

• zorgniveau I   

 
Bijzonderheden:

• bij profylactisch gebruik ligt de bloedplasmaconcentratie van lithium tussen 0,8-1,2 mmol/l, bij ouderen is dat tussen 0,4-0,6 mmol/l met een maximum van  0,8 mmol/l 
• lithium kan dorst en droge mond veroorzaken. Aandacht voor mondgezondheid omdat geringe speekselproductie invloed op het gebit.
• lithium kan invloed hebben op de schildklierwerking en op de nierfunctie -lithium kan de werking van het antidiuretisch hormoon blokkeren

  
Bronnen:
Kupka R. e.a  Multidisciplinaire richtlijn bipolaire stoornissen. Derde, herziene versie, 2015
 
Melissen-Leeuwen JA, Pruissen-Boskaljon JC, Hoorn van R.C. Voedingsadviezen bij lithiummedicatie., Informatorium voor Voeding en Diëtetiek. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; augustus 2014 

Melissen-Leeuwen JA, Pruissen-Boskaljon JC, Hoorn van R.C. Voeding bij lithiumgebruik; Dieetbehandelingsrichtlijn 2010 Uitgevers

Brochure Dieetadviezen bij gebruik van lithium; Uitgave Afdeling Diëtetiek Parnassia Groep Den Haag;  2013

De actualisering van gebruik lithium bij bipolaire stoornis en depressie is gerealiseerd door  de afdeling Diëtetiek Parnassia Groep Den Haag, mede namens Diëtisten Psychiatrie Nederland (DPN). www.dpndietitst.nl

Aangepast:  november 2015

Gebruik niet selectieve MAO-remmer bij depressie 

Voorkeursmoment voor verwijzing naar de diëtist: 

• Diagnose: therapieresistente depressie, atypische depressie, depressieve episode van een bipolaire stoornis, angststoornissen bij resistentie voor andere middelen, waarbij gestart wordt met een niet selectieve MAO-remmer
  

Relevante gegevens voor de diëtist: 

• diagnose: volgens DSM V Criteria, eventuele comorbiditeit (bijvoorbeeld hypertensie of deficiëntie vitamine B6) 
• Lichamelijk onderzoek: de hartfrequentie en bloeddruk 3 x per dag liggend ( na 1, 3 en 5 min.) en zittend (na 1, 3 en 5 min.) gemeten. Dit in verband met mogelijke orthostatische  hypotensie.
• Medicijnen die de werking van de MAO-remmer versterken of een hypertensieve crisis kunnen veroorzaken: zoals respectievelijk  SSRI’s, L-tryptofaan, Sint Janskruid en sympaticomimetica zoals Ritalin, Concerta, anti-hypertensiva, middelen tegen hoest en keelpijn, KNO-middelen bij neusaandoeningen
• overig: bloeddruk, thuissituatie, behandelingsfase (is cliënt in staat dieet goed uit te voeren: problemen in het functioneren, beperkingen in het uitvoeren van activiteiten, participatieproblemen, belemmerende dan wel ondersteunende persoonlijke en externe factoren) 

Doelstelling behandeling diëtist:

voorkomen hypertensieve crisis

•  bij het gebruik van Fenelzine: voorkomen vitamine B6 deficiëntie

Dieetkenmerken: 

• tyraminebeperkt 

Behandeltijd:

• zorgniveau 1 

Bijzonderheden: 

• niet selectieve MAO-remmers worden voorgeschreven door psychiaters. Niet selectieve MAO-remmers staan niet geregistreerd en moeten bij voorschrijven voorzien zijn van een artsenverklaring.

Bronnen

Protocol Gebruik van klassieke MAO-remmers, Daleco Pharma, Blom M.B.J. 2013 

Voedingsadviezen bij gebruik van een MAO-remmer. Informatorium voor voeding en Diëtetiek. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum;  2010   

Dieetadviezen bij het gebruik van een niet selectieve MAO-remmer. Uitgave Afdeling Diëtetiek Parnassia Groep Den Haag; 2013 

Melissen-Leeuwen JA, Petri L, Pruissen-Boskaljon JC . Dieetbehandelingsrichtlijn bij gebruik van een niet-selectieve MAO-remmer 2010 Uitgevers  

De actualisatie van  niet selectieve MAO-remmer bij depressie is gerealiseerd door de afdeling Diëtetiek, Parnassia, Parnassia Groep Den Haag, mede namens Diëtisten Psychiatrie Nederland (DPN). www.dpndietist.nl

Aangepast: november 2015